Hvenær munu kratar treysta sér til þess að láta gott af sér leiða á heimaslóð?

Fréttir af björgunaraðgerðum ríkja víða um heim vekja ekki hjá mér aukna von um að takist að ráða niðurlögum kreppunnar, alla vega ekki fljótlega. Ég hef fjallað um þetta m.a. áður og bent á að til þess að hægt sé að blása lífi í markaðshagkerfið á ný þurfi að skilgreina hlutverk hins opinbera í gangverki kapitalíska hagkerfisins betur, að ekki sé nú talað um að átta sig betur á aðdraganda aðsteðjandi vanda. Án slíkrar greiningar verða björgunaraðgerðir í besta falli plástrar á ástandið og minnisvarðar um veikleika stjórnvaldsaðgerða í lýðræðisríkjum.

Ljóst er að hvert stóra landið á fætur öðru innan Evrópusambandsins hefur markað sína eigin stefnu til þess að takast á við vandann. Ástandið mun einungis versna og ljóst er að bankakerfi Evrópu allrar stendur á brauðfótum, þrátt fyrir nýlegar afar kostnaðarsamar aðgerðir ýmissa ríkisstjórna til þess að blása lífi í fjármálakerfin heima fyrir. Helstu stjórnmálaleiðtogar kalla hart eftir breyttum leikreglum en virðast ekki geta talað einni röddu á því sviði. Það er enda ekki hið mest aðkallandi verkefni á þessari stundu, það lítur að því að koma hjólum efnahagsins í gang svo samdrátturinn verði ekki enn meiri en orðið er.

Þar situr einmitt hnífurinn í kúnni. Leiðtogar Evrópu, líkt og vestanhafs, hafa e.t.v. ekki hugmyndafræðilegan eða þekkingalegan grunn til þess best að geta tekist á við vandann. Helstu hagfræðingar heims, þó svo að einstaka hafi varað við hættum, virðast ekki geta bent á leiðir út úr vandanum. Það er einna helst að frjálshyggjumenn vilji taka af skarið og benda á nauðsyn þess að leyfa hinum feysknu innviðum hagkerfisins að falla: að leyfa illa reknum fyrirtækjum undir forystu slæmra stjórnenda að fara á höfuðið, í stað þess að dæla ómældu opinberu fé til þess að viðhalda óarðbærum rekstri. Með því móti væri einungis verið að forða stjórnmálamönnum við að horfast í augu við sársaukann af atvinnuleysi og festa í sessi illa rekinn efnahag.

Þetta er vissulega rétt, nema ef væri ekki fyrir það sem raunverulega lýtur að hlutverki hins opinbera í efnahagssamdrætti markaðsvædds hagkerfis. Til þess að koma í veg fyrir frekari kólnun markaðarins er nauðsynlegt að hið opinbera grípi inní. Um það eru hagfræðingar að mestu sammála - enda er ljóst að innri leiðréttingu hins markaðsvædda hagkerfis er ekki hægt að treysta á. Því er nauðsynlegt að hið opinbera dæli ekki fé inní kerfið á þann máta að það sé einungis sem plástur á slæmt ástand. Það ætti miklu fremur að leyfa illa reknum fyrirtækjum að fara á hausinn, virkja þá innviði markaðarins sem þó virka til leiðréttingar á þeim bólum sem hafa þanið hagkerfin. Setja fram fjármuni til nýsköpunar, jafnvel tímabundinna verkefna sem slá á atvinnuleysið. Jafnframt að treysta stoðir fjármálakerfisins, ýta undir traust á fjármálamörkuðum, leggja drög að nýjum alþóðlegum viðskiptum o.s.frv.

Aðgerðir Obama-stjórnarinnar eru um of sniðnar að því að slá á sársaukann af afleiðingum kreppunnar, í stað þess að raunverulega reyna að takast á við hana. Hvað Evrópu varðar tel ég vandann vera enn meiri og muni áður en langt um líður sýna fram á veikleika sem einkenna evrópskt efnahagslíf undir hatti Evrópusambandsins. Því hefur algerlega mistekist að flétta saman hagsmuni einstakra landa við sameiginlega hagsmuni alls sambandsins. Hagsmunir stóru ríkjanna, og þá sérílagi Þýskalands og Frakklands, hafa verið ráðandi í sameiginlegri efnahagsstefnu sambandsins. Minni ríki hafa fylgt þessari stefnu því þau hafa m.a. talið sig fá vernd undir pilsfaldi slíkrar stefnu. Skýrasta dæmið er evrusamvinnan, sem nú hefur sýnt sig að vera einstaka ríkjum afar skaðleg.

Inn í þetta efnahagslega öngþveiti hamra íslenskir kratar og ýmsir aðrir sífellt á að ísland eigi að verða hluti af. Í þeim efnum er þeim sumum nær ekkert heilagt;  hvert tækifæri er notað til þess að básúna áróðri um nauðsyn þess að litla Ísland eigi að komast inn undir pilsfald Evrópusambandsins og njóta leiðsagnar kratanna á meginlandi Evrópu á flestum sviðum mannlífsins - einnig hvað varðar stjórnsýsluna og lýðræðið. Það er ekki hátt risið á þessum mönnum, þeirra hlutskipti má líkja við þá íslenska höfðingja á þrettándu öld, sem vildu gangast Noregskonungi á hönd. Hvenær munu kratar treysta sjálfum sér til þess að láta gott af sér leiða á heimaslóð er spurning sem e.t.v. mun seint fást svar við.

Evrópuríki funda um kreppuna

Athugasemdir

[Gunnar Ásgeir Gunnarsson, 22.2.2009 kl. 12:16]

Ég hef verið horfa á viðtöl á youtube við marga helstu hagfræðinga heims og nóbelsverðlaunahafa,

Sú ályktun sem ég dreg af því er að þessu verði ekki bjargað.  Hrunið verður algert tekur næstu 18 mánuði og það versta að þær stórfelldu björgunaraðgerðir sem er verið að reyna gera illt verra og seinka batanum 

 Það að láta þetta allt saman fara og eyða púðrinu í uppbygginguna en ekki í í vonlaust kerfi

[Gunnar Ásgeir Gunnarsson, 22.2.2009 kl. 12:18]

Ég gleymdi staf

Það á að láta þetta allt saman fara og eyða púðrinu í uppbygginguna en ekki í í vonlaust kerfi

[Ólafur Als, 22.2.2009 kl. 13:19]

Já, Gunnar, ég hneigist til samþykkis við hugmyndir um að láta feysknu innviðina "rúlla" - hins vegar geri ég mér jafnframt grein fyrir hve erfitt það er pólitískt. Hér verða menn að vanda vel til verka og takast óhræddir á við vandann, þó svo að það feli í sér tímabundinn sársauka. Lýðræðislega kjörnir fulltrúar eru, eðli málsins samkvæmt, illa í stakk búnir til þess að boða sársauka - til þess eru alræðisvöldin betri, eins og dæmin sýna frá heimskreppu síðustu aldar. Við skulum vona að einhvers konar lending finnist sem ekki eyðileggi um of möguleikana á að koma okkur upp úr öldudalnum.

[Gunnar Ásgeir Gunnarsson, 22.2.2009 kl. 13:43]

Þetta er alls ekki einfalt og vonum bara að þetta endi ekki með allsherjar styrjöld en þannig enda flestar kreppur