Að "rífast" um stækkun álvers í tíu liðum

Heiðursmaðurinn Jón Valur Jensson setti fram andmæli gegn stækkun álversins í Hafnarfirði í tíu liðum á bloggsíðu sinni. Heldur fannst mér honum hlaupa kapp í kinn í röksemdafærslu sinni en lét liggja á milli hluta að svara honum efnislega. Sagðist gera það síðar þar eð liðirnir tíu voru settir fram á kosningadag, þann dag sem mér þykir að menn ættu að leggja niður áróður, slíðra sverðin og ganga óáreittir til kosninga.

Umræðan er enn í gangi vegna annarra kosta í byggingu orkufreks iðnaðar og svo mögulega vegna millileiðar sem Jón Valur minntist á og er eflaust í huga Alcan manna nú, eftir að nýja deiliskipulaginu var hafnað. Því er það að enn er vert að skoða þessi mál. Bæjaryfirvöld hafa og sagt að úrslit þessara kosninga ná einungis fram til loka kjörtímabilsins. Sem sagt, hér koma liðirnir 10 og svör mín:

1. Alcan eða arftaki þess fyrirtækis, hugsanlega Rio Tinto, yrði við þessa gífurlegu stækkun afar voldugt fyrirtæki í íslenzku atvinnu- og efnahagslífi sem og í stjórnmálalífi, enda hefur fyrirtækið þegar sýnt alla tilburði í þá áttina.

Stærð Alcan, sem hluti af íslenska efnahagskerfinu, var MUN stærri á sínum tíma þegar það hóf starfsemi sína, jafnvel í ljósi stækkunar. Eru hagsmunir Alcan aðrir og verri en annarra fyrirtækja? Hafa þeir ekki einmitt verið til fyrirmyndar gagnvart starfsmönnum? Hefur verið sett út á starfshætti þeirra og mengunarviðbúnað? Hins vegar mun hlutfallslegt vægi þess aukast í Hafnarfirði frá því sem áður var.

2. Mengunin á Stór-Reykjavíkursvæðinu er þegar komin yfir hættumörk, og vindar jafnt úr suðvestri sem úr norðri flytja hingað hættulegar lofttegundir sem ekki er á bætandi.

Nú liggur fyrir að mengun frá fyrirhuguðu álveri yrðu LANGT undir hættumörkum á ÖLLUM sviðum, þrátt fyrir margfalda stækkun verksmiðjunnar. EF mengun frá álverinu væri áhyggjuefni hefðu skipulagsyfirvöld í Hafnarfirði ekki skipulagt byggð í næsta nágrenni. Hér er fiskað í gruggugu vatni.

3. Orkuþörf þessa risaálvers gerir miklar kröfur til þeirra verðmætu virkjanakosta sem eftir eru á Suðurlandi, en fjarri lagi er, að það geti staðizt, að án álvers standi fyrir dyrum stöðnun í öðru atvinnulífi næstu 20-30 ár.

Gott og vel. Hvaða aðrir kaupendur bíða þess að kaupa orkuna á hærra verði en til stendur að selja Alcan hana á? Hvað með gufuaflsvirkjanir og framtíðarmöguleika þeirra? Að spá stöðnun er orðum aukið og þeir sem trúa því skortir e.t.v. þekkingu eða trú á samlanda sína.

4. Verið er að bjóða raforku landsins á smánarverði, enda þyrpast hingað álhringir fremur en jafnvel til Suður-Ameríku með sínum lága launakostnaði.

Frasapólitík. Reynslan sýnir að orkusala til orkufreks iðnaðar hefur skilað arði. Hins vegar má alltaf gera betur og ég þykist þess viss að samningamenn Íslands reyni sitt besta hverju sinni. Nákvæmlega sömu rök voru notuð á sínum tíma gagnvart upphaflegri verksmiðju en nú liggur fyrir að Búrfellsvirkjun er löngu uppgreidd fyrir orkusöluna til ÍSAL/Alcan og malar nú gull.

5. Hvers vegna horfa menn ekki a.m.k. til annarra möguleika en 460.000 tonna verksmiðju? Vill enginn ræða þann úrkost að fara í málamiðlun og láta nægja að stækka verksmiðjuna úr 180.000 tonna ársframleiðslu upp í segjum 250 til 350 þúsund tonn? Hvers vegna þessi græðgi? Og hvernig dettur Alcan-mönnum í hug, að Hafnfirðingar gleypi við því, að þetta sé eini færi valkosturinn? Jú, þeim dettur það í hug, af því að enginn virðist hafa rænu á því að biðja um neina millileið!! En hvernig getum við valið millileið, þegar aðeins er um það að ræða að segja "já" eða "nei" við nýju deiliskipulagi? Jú, leiðin er til! Hún er sú að hafna tillögu Alcan. Þá gengur hitt eftir eins og skáldsaga, að fyrirtækið mun leita eftir heldur minni stækkun -- einhverju sem fullnægir vissulega þörf þess og löngun eftir verulegri aukningu á framleiðslugetu, án þess að verða endilega þessi himinháa kröfugerð marzmánaðar 2007. Alcan hefur sett markið hátt, og það er í járnum hvort áhlaupið takist, en Hafnfirðingar eiga að hugsa þetta mál af frjálsum huga -- þurfa að átta sig á því, að það eru þeir sem geta sett reglurnar og réttu mörkin sem ekki skuli yfir gengið.

Skynsamlega sagt. Hins vegar hefðu menn mögulega getað óskað enn stærri verksmiðju og síðan sæst á eitthvað í líkingu við það sem hér um ræðir. Stærðin er e.t.v. ekki aðalmálið. Hefði t.d. ekki verið hægt að fela stækkunina betur í landslaginu? Grafa skála að einhverju leyti niður og gróðursetja allt í kring? Var það aldrei til umræðu? Af hverju er ekki gerð krafa um gróðursetningu til þess að fella mannvirki af þessu tagi betur inn í landslagið?

6. Málið allt klýfur sundur áður vinsamlegt samfélag. Ef Alcan hefur sitt fram nú, liggja margir sárir. Sáttargjörðin milli hópanna verður erfið og ekki að sama skapi auðvelt að gleyma, þegar þetta risabákn fer að byggjast upp á svæðinu. Alger sigur hins auðuga álrisa verður áfall fyrir hálft samfélagið. En hvernig fer, ef meirihlutinn segir nei? Þá verður áfram leitað eftir stækkun, Hafnfirðingar mega treysta því. Þá býðst mönnum, ef þeim svo sýnist, að fara í það sem kalla mætti sanngjarna málamiðlun, og sú leið myndi leiða til miklu betri sáttar og eindrægni þessa ágæta samfélags á komandi árum. Er það ekki þess virði?

Sáttargjörðin er að sætta sig við niðurstöður að öllum leikreglum uppfylltum. Á hvorn veginn sem er. Að halda friðinn er mikilvægt hverju samfélagi og í ljósi neitunar munum við sjá hverju fram vindur á næstunni. Munu andmælendur sætta sig við slíkt eða eru tilslakanir óásættanlegar?

7. Óheyrilegur fjáraustur Alcans í auglýsingar og kynningu merkir í raun afar eindreginn lýðræðishalla sem ekki samrýmist okkar stjórnarfarsháttum hingað til. Á allt að vera falt fyrir yfirboð þeirra ríku? Er ekki rétt að hirta þennan þurftafreka risa fyrir vikið með því að setja honum stólinn fyrir dyrnar, búa til nýtt, mögulegt umræðusvið, endurnýja valkosti lýðræðisins og bjóða þar upp á nýja, hófsamari möguleika á því að skoða þá með umburðarlyndari augum hófstilltari umsókn Alcans um eitthvað minni stækkunarkost?

Réttmæti kosningar af þessu tagi hefur verið dregið í efa af sumum. Sumpart vegna nefnds lýðræðishalla. Sumpart vegna þess að siglt er framhjá fulltrúalýðræðinu. Sumir drógu reyndar gagnrýni sína í land að afstöðnum kosningum. Mér finnst of mikið gert úr s.k. lýðræðishalla. Ef einn fellur ekki fyrir honum, hví ætti næsti maður að gera það einnig? Kröftugir andmælendur hafa haft næg tækifæri til þess að koma málstað sínum á framfæri. Við skulum því treysta öðrum eins og við treystum okkur sjálfum.

8. Með opnun Íslands fyrir ódýru vinnuafli frá Evrópu er hætt við, að þrýstingur aukist á það frá fyrirtækinu að lækka kauptaxta, sér í lagi ef það kemst í hendur enn stærri auðhrings, t.d. Rio Tintos, sem ýmsir segja að hafi miður gott orðspor fyrir hörku í samningum og gagnvart launþegum sínum.

Halló, halló. Geri ekki ráð fyrir öðru en að þetta fyrirtæki þurfi að lúta lögmálum markaðar og kauptaxta. Hingað til hafa þeir átt þátt í að halda kauptöxtum uppi ef eitthvað er. Með sömu rökum ættum við að stöðva alla uppbyggingu, loka landamærum og segja hingað, en ekki lengra. Málið er bara að Alcan hefur ekkert með landamærin að gera og svo benda margir andmælendur álvera ávallt á að störfin eru hvort eð er svo fá í þeim. Hér verður ekki bæði haldið og sleppt. Ísland hefur heldur ekki gefið frá sér löggjafarvaldið, ekki enn. Vinnulöggjöfin er enn í fullu gildi og ef risi á borð vid Rio Tinto færi að hnykla vöðvana efast ég ekki um að viðbrögð Íslendinga ættu eftir að koma þeim á óvart. Við skulum því ekki óttast yfirgang fjölþjóðlegra fyrirtækja að óreyndu.

9. Getur hafa verið að því leiddar, að ofurkröfur Alcans um þessa miklu stækkun séu einmitt útspil þess til að gera Straumsvíkurverksmiðjuna að vænlegri söluvöru í hendur stærri auðhrings; verði stækkunin tryggð í dag, 31. marz, stórauki það strax verðmat verksmiðjunnar.

Ef svo er, er ekkert um það að segja. Sýnir enn fram á mikilvægi þess að stækka verksmiðjuna, að þeirra eigin mati. Enginn velkist í vafa um að tilgangurinn er að tryggja aukna velferð hluthafanna, sem standa að baki verksmiðjunni. Getur varla komið nokkrum manni á óvart.

10. Það er raunalegt að sjá, að skoðun Persónuverndar á tölvugögnum Alcans, þar sem safnað er saman upplýsingum um afstöðu fólks til stækkunarinnar, verði ekki gerð heyrinkunn fyrr en eftir helgina! Þetta minnkar ekki tortryggni þess, sem þetta ritar, gegn klóklegum vinnubrögðum Alcanmanna. Mjög auðvelt er að finna til ótta við að missa starf, að halda því ekki lengi eða koma ekki ættingja sínum að, ef menn verða að viðurkenna tregðu sína til að segja hikstalaust "já" við því að verksmiðjan stækki upp í 460.000 tonn. Er það mönnum bjóðandi að sitja undir slíkum þrýstingi, jafnvel þótt óbeinn kunni að vera?

Tortryggni er hægt að finna í öllum skúmaskotum og barnalegt að ætla að einungis annar aðilinn beiti óvönduðum meðulum. Sumt í ofangreindri röksemdafærslu flokka ég sem dæmi undir óvandaðan málflutning. Fjölmörg dæmi er hægt að tína til frá hendi andmælenda stækkunar. Lýðræðisleg slagsíða þessara kosninga var ekki jafn greinileg og gefið er í skyn enda voru fjölmiðlar duglegir við að kynna málstað beggja aðila og þá sérstaklega andmælenda er mér sagt.

---

Hafnfirðingar hafa sagt NEI við stækkun. Skynsöm orð Jóna Vals um að fara millileið stendur þá ef til vill opin. Hins vegar aukast nú möguleikar Húsvíkinga og Suðurnesjamanna, sem varla munu slá hendi á móti happafeng á borð við uppbyggingu álvers. Ef svo fer er ekki víst að stækkun Straumsvíkurálversins komist að síðar meir. Alla vega ekki í bráð. Í niðurlagi orða Jóns er varað við alls kyns þensluáhrifum, mengun, settar fram áhyggjur af fólkinu við Þjórsá og svo fórnartaps annarra atvinnuvega. Í hvatningarorðum þessum er einfaldlega seilst of langt og innan um sum ágæt rök, borin fram önnur sem annað hvort eru ekki rétt eða hafa lítið sem ekkert með kosningu Hafnfirðinga að gera.

Það er sjálfsagt að vera annað hvort með eða á móti virkjunum og orkufrekum iðnaði. Reyndar þarf enginn að gera öðrum grein fyrir atkvæði sínu en með því að gefa skýringar er um leið gerð krafa um að halla ekki máli. Bregða ekki upp myndum sem hafa lítið sem ekkert með mál ad gera. Hér vísa ég til tals um mengun, arðsemi, misbeitingu hvers konar, vond alþjóðleg fyritæki og almenna tilhneigingu til þess að sá efasemdum. Sem sagt, hræðsluáróður, sem andmælendur kenna hinum aðilanum um að stunda. Satt best að segja sýnast manni baráttuaðferdir Alcan manna ekki verri, á köflum jafnvel skömminni skárri.

Það er ekki nóg að manni gangi gott eitt til. Ef menn halda að tilgangurinn helgi öll meðöl þessa máls hafa menn gengið of langt. Þá er tilgangurinn orðinn að trúarbrögðum. Trúarbrögðunum ættum við að halda sem mest utan stjórnmálanna.

Athugasemdir

[Þorsteinn Ingimarsson (IP-tala skráð) 5.4.2007 kl. 20:03]

þetta var svakalega langt hjá þér !!

BK 

[Þorsteinn Ingimarsson (IP-tala skráð) 5.4.2007 kl. 20:53]

Sæll aftur Óli nokkrar athugasemdir sem ég rak augun í .

1. "Bæjaryfirvöld hafa og sagt að úrslit þessara kosninga ná einungis fram til loka kjörtímabilsins"                                                                                                                     Þetta er ekki alveg rétt túlkað , kosninginn gildir þangað til/ef  nýr meirihluti tekur við í framtíðinni og ákveður að gera eitthvað annað. Atriði sem ekki er fyrirsjáanlegt í náinni framtið.

2."Hafa þeir ekki einmitt verið til fyrirmyndar gagnvart starfsmönnum"  um þetta er vægast sagt mjög deildar meiningar , til bæði ljótar og góðar sögur.

3." Geri ekki ráð fyrir öðru en að þetta fyrirtæki þurfi að lúta lögmálum markaðar og kauptaxta." það er vafasamt að treysta á greitt verði markaðsverð gagnvart þessum alþjóðafyrirtækjum. Sem dæmi er hægt að benda á Impregilo og Kárahnjúkavirkjun þar var þegjandi samkomulag stjórnvalda og Impregilo að þar skyldu gilda önnur lög en markaðslög.                                                                                                             4. Varðandi orkuverðið þá kemur það í ljós að það er smánarlegt. Forstjóri Alcan í Brasílu viðurkenndi það og einnig iðnaðarráðuneytið þegar það gaf út fræga bæklinginn sinn 1995 þar sem eitt af höfuðáherslunum var einmitt "cheapest energy price".

Að lokum trúi ég varla Óli að þú sért mikið að þvælast á blogginu hjá kverúlantinum honum Jón Val. Ef það eru til einhverjir sambærilegir rugludallar þá eru það bullaranir á  sjónvarpstöðinni Omega.

[Ólafur Als, 5.4.2007 kl. 23:28]

Steini minn, ég ber virðingu fyrir Jóni, sumum hans viðhorfa og sérstaklega hans eljusemi. Við erum ekki sammála um alla hluti, frekar en ég og þú. Vonandi leyfist mér nú að kalla þig ekki kverúlant þó okkur greini á og stundum gneisti.

1. Vera má að hér sé um túlkunaratriði ad ræða. En þetta er alla vega einn möguleiki og það var sá möguleiki sem Lúðvík var að benda á í fjölmiðlum. Eins og Jón bendir á, og rætt hefur verið síðan, er möguleika á að fara e.k. millileið, sem feli í sér minni stækkun.

2. Meiningar eru ekki jafn deildar og þú vilt láta í veðri vaka. Eins og gefur að skilja eru á stórum vinnustað ekki allt til fyrirmyndar á nær 40 ára ferli en heilt yfir litið bera starfsmenn lof á vinnustaðinn og vinnuveitendur og launin hafa alla jafna verið eftirsóknarverð. Fæ ekki skilið af hverju áhugi er svona mikill á að rengja þær upplysingar, nema menn telji sér ekkert heilagt í baráttu sinni.

3. Rétt athugað að gera má athugasemdir við framgöngu Impregilo en aðstæður þeirra eru þó aðrar en Alcan. Alcan hefur verið hér um áratuga skeið og vill vera hér til frambúðar (vonandi) en Impregilo er hér tímabundið. Yfirvöld hefðu átt að gera þar betur og mögulega fleiri aðilar.

4. Frasar, Steini. Lægsta orkuverð er ekki endilega "smánarverð". Ef það er verðið sem þarf til þess að fá hingað erlenda fjárfestingu OG viðunandi arðsemi er af þessu "lága verði" er það gott verð, en ekki smánarlegt.

Gleðilega páska,

[Þorsteinn Ingimarsson (IP-tala skráð) 6.4.2007 kl. 05:34]

Sæll og gleðilega páska.

Vona að þú lítir ekki sem kverúlantar. Því kverúlantar eru menn með fornaldarskoðanir, á móti framförum og taka ekki mark á öðrum en sínum skoðunum. Öllum er frjálst að hafa sínar skoðanir, en þá þarf líka að reyna að sniðganga þær svo þær verði ekki samþykktar. Týpur eins og Jón Valur eru "persona non grada" ættu ekki að búa nábýli við fólk.

Smá athugasemdir.

1. varðandi orkuverðið, skiptar skoðanir eru um hvort að æskilegt sé að fá iðnað eins og áliðnaðinn hingað á því verði sem hann vill borga fyrir orkunna. Hættan er sú að það verð verði viðmiðið sem önnur fyrirtæki verði tilbúin til að borga fyrir orkunna.

2. Varðandi Alcan og starfsmenn þá er ég aðallega að vitna í að starfsmenn voru látnir hætta þegar þeir náðu vissum aldri , sérhæfður starfskraftur sem átti þá erfitt með að fá vinnu annarsstaðar.  launin hjá Alcan hafa verið ágæt ekkert spes samt. Þau voru hærri vegna þess að vinnan er byggð uppá vaktavinnu sem lyftir því upp.

P.s til hamingju með Kr -sigurinn gegn Snæfelli. Hélt að vísu að þú værir Ármenningur eins og aðrir úr Laugarnesinu

[Ólafur Als, 6.4.2007 kl. 09:57]

Steini minn, Jón Valur er langt í frá að vera utan réttar og virðingar. Sumir fara svo langt að dæma hann með þinni hörku en aðrir virða hann viðlits og eiga við hann orðræðu, stundum sammála og stundum ekki. Staðfesta Jóns er mörgum okkar framandi og því vekur hún stundum upp alls kyns viðbrögð, s.s. að frábiðja sér skoðanir byggðum á slíkri staðfestu. Mér finnst mikilsvert að hann sem einstaklingur og kristinn maður hafi rödd en eftir sem áður er ég á varðbergi gagnvert hvers konar hjónabandi trúar og stjórnmála. Sannleikur, eins og hann birtist í trúarbrögðum, kommúnisma, fasisma eda slíks, á ekki heima í höndum misvitra valdamanna.

Ég verð reyndar alltaf Ármenningur að auki. Varst þú ekki annars alltaf í Val? heheh

[Þorsteinn Ingimarsson (IP-tala skráð) 6.4.2007 kl. 20:04]

Ég byrjaði í Ármanni og eftir glæstan feril þar var ég keyptur yfir til Vals fyrir nokkara strætómiða. Þannig gerðust nú kaupin þá.

Varðandi Jón Val þá er ekki vel  til fundið að fjallað sé um kenningar eins og hann viðhefur. Hann er t.a.m einarður andstæðingur stofnfrumurannsókna, þ.e.a.s hann er á móti því að reynt sé að bjarga mannslífum svoleiðis eiginhagmunaseggur á varla rétt á sér og helst ætti bara að senda hann til skoðannabræðra sinna í Indiana og hafa hann þar. Vona allavega að ég þurfi aldrei stofnfumu úr honum.

P.s ertu fluttur svo ég og byggi getum farið að koma. 

[Þorsteinn Ingimarsson (IP-tala skráð) 6.4.2007 kl. 20:05]

hahaha það átti auðvitað að standa Biggi en ekki byggi. 

[Ólafur Als, 6.4.2007 kl. 21:48]

Steini minn, kemur mér á óvart hve dómharður þú ert. Gott og vel. Flutningur verður ca. 15.maí. Er heimsókn í nánd? Helgin 25.-27.maí kemur ekki til greina, verð med foreldrum mínum og stráknum mínum í Køben.

[Þorsteinn Ingimarsson (IP-tala skráð) 6.4.2007 kl. 23:11]

Sæll Óli, ég er dómharður þegar menn sem telja sig Guði eiga í hlut eins og Jón Valur. Hann segist vera að bjarga lífi með því að vera á móti fóstureyðingum , en er svo á móti því að mannslífum sé bjargað með læknavísindum. 

Hvað segirðu um einvern tímann eftir það svona í kringum mánaðarmótin? eru þá ekki kartöflurnar komnar upp?

[Ólafur Als, 6.4.2007 kl. 23:47]

Helgin 2. eða 9.júní hljómar vel.