Brokkgengur markaðsbúskapur

http://www.youtube.com/watch?v=pD8viQ_DhS4

Skoðið þetta ef þið hafið áhuga á að skoða aðdraganda fjármálakreppunnar (fjármálaútstreymi sem stefndi í á sjötta þúsund milljarða dollara en var stöðvað) ... ekki svo að skilja að hér sé að finna hina einu og sönnu samsærisorsök þess að hið kapitalíska fjármálakerfi strandaði. Nei, það á sér lengri sögu og virðist eiga sér stað með reglulegu millibili: Heimskreppa einu sinni á mannsaldri; staðbundnar og minni kreppur e.t.v. einu sinni á kynslóð. Hagur hins markaðsvædda fjármála- og viðskiptaheims gengur í sveiflum. Sé rýnt í þetta sveiflukennda ferli er eðlilegt að spurt sé hvort það sé þess virði að búa við efnahagskerfi af þessu tagi. Er sársaukinn þess virði, þegar illa gengur, að hann geti réttlætt ástandið þegar vel gengur?

Nú er það svo að ekki er hægt að setja mælistiku efnahags eða fjármuna á alla hluti. Það er til dæmis erfitt að setja verðmiða á frelsið, þó svo að tilraunir til þess séu ávallt gerðar í stjórnmálaumræðunni. Velferðina er þó auðveldara að verðleggja og í okkar heimshluta verður hún ekki mikið hærri. Skandinavar fengu sem dæmi að fullreyna það á sínum tíma, þegar þanmörk efnahagskerfisins leyfðu ekki velferð af því tagi sem t.d. hafði byggst upp í Svíþjóð. Á níunda áratugnum varð sænska ríkið tæknilega gjaldþrota og það kostaði pólitískan óróa, sænsku kratana völdin, verkföll og niðurskurð, til þess að rétta hag ríkiskassans.

Það er eðlilegt að sett séu spurningamerki við fjölmörg fyrri gildi, að ekki sé nú talað um alþjóðlegan markaðsbúskap. Í þeim efnum er auðvelt að draga einfaldar ályktanir. Afleiðing hrunsins er m.a. pólitískur órói og við slíkar aðstæður á sér stað gerjun sem er sumpart af hinu góða en jafnframt gefur hún lukkuriddurum og lýðskrumurum pólitísk vopn í hendur, sem þeir eru reiðubúnir til þess að misnota. Flest skynsamt fólk átta sig á að einhvers konar tegund markaðsbúskapar er okkur nauðsynlegur en jafnframt eru uppi óskir um að setja á hann bönd sem duga.

Ég held að margir geri sér grein fyrir að hið kapitalíska kerfi sé í raun hálfgert skrímsli, sem verði að hemja. Með þeim hætti geti það unnið í þágu þegnanna, ellegar vinni það aðallega fyrir fjármagnseigendur þar sem almenningur er háður velvilja auðmanna - sem er hættuspil, sé tekið tillit til mannlegs eðlis. Með því að setja markaðsbúskapnum hæfilegar skorður getur hagnaðarvonin haldið áfram að færa seljendum og kaupendum björg í bú á markaðstorgi heimsins. Þetta skilur frjálslynt fólk því við vitum að önnur úrræði færa okkur minni velferð, minna frelsi, skert lífsgæði og verra ástand umhverfisins.