Laissez-faire

Fjölmiðlar flytja nær endalausar fréttir af því að almennar niðurfærslur lána séu ekki mögulegar. Við, sem teljum slíka leið færa, tjáum okkur að vísu í bloggheimum og á mannamótum - en stjórnvöld, ríkisútvarpið og einkafjölmiðlarnir stærstu láta sér fátt finnast. Sú skjaldborg, sem slegin hefur verið um fjármagnseigendur - sem að hluta erum jú við öll í gegnum lífeyrissjóðina - virðist óyfirstíganleg og ofan á virkinu stendur forsætisráðherra í fullum herklæðum með sína klofnu tungu. Skjaldborgin er orðin að Berlínarmúr; í stað þess að vernda almenning frá hákörlum, kemur hún í veg fyrir að almenningur hafi nokkuð um hagi hákarlanna að segja.

Ég hef sagt að 18% almenn niðurfærsla kunni að vera of kröpp aðgerð. Hef lagt til að fara í ca. helming, t.d. 9-10%. Teldi það afar sanngjarnt út frá alls kyns sjónarmiðum, m.a. til þess að skapa sátt, ryðja veginn fyrir samningum í vetur, hægt en sígandi auka eftirspurn eftir vöru og þjónustu og þar með ýta undir nokkur hjól atvinnulífs og skapa störf. Að hve miklu leyti þetta myndi vega upp á móti kostnaði með auknum skatttekjum og auknum greiðslum í lífeyrissjóði er óvíst. Það virðist enginn hafa haft fyrir því að setja upp reiknistokkinn á slíka leið og komast að vitrænni niðurstöðu, í stað þess velja stjórnvöld að hlusta á úrtöluraddirnar en ekki á hróp almennings.

Fjármálastofnanir hafa í raun þegar lagt til hliðar fé til þess að mæta verstu skuldatilfellunum. Það gefur augaleið, að veðsetning sumra eigna er með þeim hætti að afskriftir verða verulegar. Síðan þarf að leysa húsnæðisvanda þeirra sem missa alfarið eignir sínar. Í það munu fara einhverjir fjármunir, taldir í milljörðum. Blanda þessa og hinnar almennu niðurfærsla er lausn sem tekur tillit til flestra, nema menn líti svo á að fjármagnseigendur eigi ekki að bera nokkurn skaða af hruninu. Það kynni einhver að segja að væri ekki nýlunda en hugsunin er eftir sem áður frek og í andstöðu við almenna hagsmunagæslu.

Stjórnvöldum ber að dreifa byrðinni eftir bestu getu. Augljóst er að henni er að mistakast í þeim efnum. Mistök núverandi yfirvaldi í efnahagsstjórninni og allri almennri hagsmunagæslu hefur náð áður óþekktum hæðum. Innsti kjarni stuðningsmanna reyna þó enn að benda á Dabba og Halldór, pólitísku frasarnir eru á hraðbergi um nýfrjálshyggju og hvaðeina - flestir vita reyndar ekki hvað í orðinu frjálshyggja felst; vita t.d. ekki að sú stjórnmálastefna var megin hvatinn að baki stjórnarbyltingunum vestan og austan hafs, sem reynda að kasta af sér oki aðals og konunga og leggja drög að stjórnarskrám Vesturlanda.

Einhver kynni að segja að við Íslendingar ættum ekki annað skilið en þá stjórnmálamenn, sem við höfum kosið yfir okkur. Í Reykjavík var hinum hefðbundnu stjórnmálaöflum refsað dyggilega en í staðinn fengum við Reykvíkingar trúð við stjórnvölinn, sem tjáir sig einna helst um erfiðleika í starfi en minnist vart á erfiðleikana sem snúa að borgurunum. Við Reykvíkingar hljótum að eiga slíkt skilið, góður þriðjungur kjósenda gaf Besta flokknum atkvæði sitt og þar með lyklana að stjórn borgarinnar. Ég hef hins vegar engann áhuga á stjórnmálaleiðtogum sem eru í fíflaskap og persónulegu óöryggi. Ég vil að þeir taki af alvöru á þeim vanda sem að þeim snýr og ef það gerir þá eilítið leiðinlega, fyrirgef ég þeim það; þeir eru jú að vinna að hag mínum en ekki að skemmta mér eða sinna sérhagsmunagæslu.

	Niðurfærsla talin bótaskyld
Ábyrgðarmaður færslu Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

Á öldum áður stóð efnahagur Kína fyrir um fjórðungi allra efnahagslegra umsvifa heims. Ekki einasta vegna stærðar sinnar, heldur einnig menntunar, tækni, stjórnarfars, landgæða og annarra þátta sem stuðluðu að efnahagslegri velferð þeirra tíma. Þetta breyttist á 19. öld þegar nýlenduveldi Evrópu, aðallega Bretland, seildust til áhrifa og síðar einnig Japans, sem tóku völdin að mestu í þessu stóra landi en innri átök höfðu einnig nokkuð að segja um fallandi veldi ríkisins. Ekki fyrr en nú stefnir Kína hraðbyri að því að ná fyrri stöðu, sem enn á eftir að vaxa og slá út efnahagslegu veldi Bandaríkjanna áður en langt um líður.

Áhrifa Kína gætir í vaxandi mæli á heimssviðinu; þeir láta æ meira til sín taka í efnahagsmálum og pólitík heimsins og forystu Bandaríkjanna á þessu sviði verða menn þar á bæ í auknum mæli deila með kínverskum stjórnvöldum. Þegar líður á þessa öld munu því áhrif Evrópu minnka - svo nokkuð sé talið - sem nemur auknum áhrifum Kína á efnahag og stjórnmál heimsins. Sá tími sem kenndur hefur verið við "Pax Americana" mun því innan ekki mjög langs tíma heyra fortíðinni til og ægivald Vesturveldanna að baki. Hvað tekur við er óvíst en eitt er víst að það mun fela í sér átök á milli stórveldanna tveggja; Bandaríkjanna og Kína. Þess sér m.a. þegar stað í SA-Asíu en Bandaríkjunum hefur verið nokkuð í mun að efla góð samskipti við m.a. Víetnam á þeim slóðum. Nú síðast heimsóttu bandarísk herskip hafnir og strendur Víetnam, m.a. flugmóðurskipið Georg Washington.

Stjórnvöldum í Kína er ekki að skapi að Bandaríkin reyni að viðhalda áhrifum sínum um of á þessum slóðum en segja má að nágrannaríki Kína í austri og suðri sé í mun að halda Kínverjum nokkuð til hlés. Þau vilja vinsamleg samskipti við hið rísandi stórveldi en stendur nokkur uggur af þeim, sem m.a. má sjá af varfærnislegum orðum ráðamanna þessara ríkja. Í sögulegum skilningi hafa t.d. Víetnamar þó litla ást á nágrönnum sínum í norðri - Kínverjar gerðu m.a. misheppnaða innrás í Víetnam fáum árum eftir að Víetnamar höfðu sameinast í eitt ríki en þeirri veiku árás var hnekkt auðveldlega og stóðu Kínverjar eftir með nokkra skömm.

Hernaðarleg nærvera Bandaríkjanna er sterk, rétt við strendur Kína. Þar veldur mestu staðan á Kóreuskaganum - sem óþarft er að rekja hér - en einnig loforð Bandaríkjanna um að vernda Taívan frá árás frá meginlandinu samfara því að viðhalda herstöðvum í Japan - en kínversk stjórnvöld vilja innlima gömlu Formósu í stórríkið, með góðu eða illu að því er virðist. Þeir munu þó ekki hætta á stórátök á meðan Bandaríkin búa yfir sínum sterka hernaðarmætti og nærveru á svæðinu.

Nú standa nokkur átök um að hve miklu leyti Kínverjar geti gert sterkt tilkall til S-Kínahafs, sem þrátt fyrir allt er alþjóðlegt hafsvæði, en Bandaríkjamenn hafa um langan aldur farið um með herskip sín. Kínverjar óska sér þess að "áhrifasvæði" þeirra nái til þessa hafsvæðis, sem m.a. fæli í sér að Bandaríkin teldu sér ekki fært að sýna hernaðarmátt sinn þar. Um þessar mundir standa yfir nokkrar deilur um það hvernig samskipti Kínverja við nágranna sína eigi að þróast og hvað af þeim megi búast. Einn ásteytingarsteinninn er möguleg aðkoma Bandaríkjanna að þessari þróun en Kínverjar vilja halda þeim þar fyrir utan. Þeir eru því m.a. uggandi yfir bættum tengslum Víetnama og Bandaríkjanna.

Bandaríkin segjast ekki ætla að skipta sér af málum, sbr. yfirlýsingar frú Clinton og talsmanna utanríkisráðuneytisins en hvað sem því líður er ljóst að Bandaríkin munu vilja getað togað í einhverja strengi er varða þróun mála í SA-Asíu. Yfirlýsingar þeirra snúast m.a. um að Bandaríkin muni halda uppi vörnum fyrir opnum samskiptum og siglingaleiðum (m.a. fyrir herskip sín) og frjálsri verslun. Hver veit nema þetta sé forsmekkurinn af því sem koma skal mun víðar; flugmóðurskipafloti Bandaríkjanna tryggir þeim áhrifavald um heim allan og hver veit nema Kínverjar telji sig knúna til þess að efla herskipaflota sinn á komandi árum - en þess þykjast sumir sjá merki um að muni gerast.

Það verður forvitnilega að fylgjast með því hvernig Kína vill haga samskiptum sínum við nágranna sína í SA-Asíu og hvaða áhrif þeir sækjast eftir og hvað í þeim muni felast. 

	Kína næst-stærsta hagkerfið
Ábyrgðarmaður færslu Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

Pierre Lellouche lýsir því hátíðlega yfir að Íslendingar verði ekki þvingaðir til neins. Hvernig á að bregðast við yfirlýsingu af þessu taginu? Á maður að þakka fyrir sig ... eða, fyrir hönd þess fjórðungs þjóðarinnar, sem vill inn í Evrópuréttina, skæla? Að vísu munar Evrópusambandinu ekki um að hóta Íslendingum alls kyns þvingunum og ofbeldi þegar færi gefst, sbr. Icesave og veiðar á flökkustofnum sem leita inn á Íslandsmið.

Stækkunarstjóri ESB, Stefan Füle, virðist fara með gamanmál þegar hann segir skorta hlutlausar upplýsingar um ESB og stjórnmál þess - væntanlega á Íslandi. Vitanlega er það svo að fjölmargir eru ánægðir með störf ESB víða um lönd; Danir t.d. eru yfir sig ánægðir með dvöl sína þar inni, svona til staðfestingar á að þeir tilheyri kjarna Evrópu. Þeir horfa framhjá göllum stjórnsýslunnar innan sambandsins, fá reyndar fáar upplýsingar þar að lútandi frá afar ESB-hollri fjölmiðlun þar í landi og víðar í Evrópu.

Evrópusambandið heldur uppi öflugri PR-deild sem sér til þess að fjölmiðlar birti ekki of margar neikvæðar fréttir af málum þar inni. Það er ekki fjallað um ofurlaunin og fríðindin sem fylgir því að sitja á þingi ESB né að vera á meðal háttsettra embættismanna. Þau fara ekki hátt öll mistökin í stjórnsýslunni, við stjórn efnahagsmála, framleiðslu í landbúnaði og stjórnun fiskveiða, svo nokkuð sé talið. Hækkun launa þeirra og fríðinda um síðustu áramót í miðri kreppu, hvar embættismenn aðildarríkjanna tóku víða á sig launalækkanir, var lítið í umræðunni enda var hún samþykkt möglunarlaust.

Evrópusambandið hefur um nokkurt skeið kostað áróður hér á landi en fyrir dyrum stendur að auka þá starfsemi. Þeir kalla það eflaust, líkt og stækkunarstjórinn, að miðla hlutlausum skoðunum. Og svo er til fólk sem segja að embættismenn kunni ekki að fara með gamanmál. Verst er þó að til er hópur fólks hér á landi sem telur þetta grín embættismanna ESB vera alvörumál. Hvað á að segja um slíkan hóp annars vel hugsandi manna; karla og kvenna? Að þeir þjáist af skorti á húmor? 

	Gætu „tekið Noreg á þetta"
Ábyrgðarmaður færslu Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

Það verður vart sagt að kosning formanns hafi verið sterk eða afgerandi. Mótframboð Péturs þótti mér óvænt en e.t.v. þarft. Forysta flokksins verður að átta sig á breyttum tímum - eflaust gerir hún það en e.t.v. hefur hún ekki rýnt nægilega í eigin barm. Þær hugsjónir, sem lifa með flokknum njóta enn fylgis á meðal þjóðarinnar en margir vantreysta forystunni og ýmsum þingmönnum. Rætt er um að uppgjör hafi ekki enn átt sér stað, alla vega ekki í þeim mæli að almenningur geti á ný horft með trausti til þessa fyrrum hryggjarstykkis íslenskra stjórnmála.

Það er vond og mannskemmandi umræðu sem einkennir stjórnmálaumræðuna og margir víla ekki fyrir sér að níða skóinn af náunganum, ata stjórnmálamenn auri, bera á þá ósannaðar ávirðingar - taktík sem sækir hefð til isma-stjórnmála síðustu aldar, sbr. áróður kommúnista og fasista þess tíma. Sumir íslenskir róttæklingar sóttu m.a. í smiðju áróðursdeilda Sovétsins ýmsan fróðleik, lærðu þar ekki einasta að halda uppi falsskoðunum, heldur ýmsa aðferðafræði sem hefur dugað þeim vel á Íslandi síðan þá.

Þó verður ekki sagt að róttæklingar hafi einkarétt á óhróðrinum þessa dagana. Hann sér víða merki enda virðist sem núverandi ástand hafi kallað fram sumt það versta í fari okkar mannanna. Hjarðmennskuhegðunin er áberandi og mannorðsmorðin daglegt brauð. Og sumir kunna ekki að skammast sín.

Ekki veit ég hvort Sjálfstæðisflokkurinn sé þess umkominn að sækja nýtt umboð til þjóðarinnar. Hugsjónirnar og gildin standa fyrir sínu  en það á eftir að koma í ljós hvort þjóðin treysti núverandi forystu að vinna að hag þjóðarinnar í anda sjálfstæðisstefnunnar. Enn á eftir að sannfæra mig.

	Bjarni kjörinn formaður
Ábyrgðarmaður færslu Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt